Nie, do badania anty-HCV ani HCV RNA nie trzeba być na czczo.
Badanie wykonuje się z krwi żylnej. Posiłek ani woda nie zmieniają wyniku testu przeciwciał ani badania RNA wirusa. W dniu pobrania można normalnie pić wodę. Kawa i herbata również nie powinny wpływać na wynik. Głodówka jest potrzebna tylko wtedy, gdy tego samego dnia planowane są inne analizy wymagające bycia na czczo, na przykład profil lipidowy. Przed pobraniem warto odpocząć kilka minut, aby ograniczyć ryzyko zawrotów głowy.
Na czym polega badanie HCV i jakie są jego rodzaje?
To badanie krwi, które zwykle przebiega dwuetapowo: najpierw anty-HCV, potem HCV RNA.
Badania HCV – co to jest w praktyce? Najpierw test serologiczny wykrywa przeciwciała anty-HCV, czyli ślad kontaktu układu odporności z wirusem. Jeśli wynik jest dodatni, wykonuje się badanie molekularne metodą PCR, które wykrywa RNA wirusa. Obecność RNA potwierdza aktywne zakażenie. W dalszej diagnostyce lekarz może zlecić ocenę aktywności choroby i stanu wątroby, na przykład enzymy wątrobowe i fibrozę.
Co oznacza dodatni wynik przeciwciał i czy to aktywne zakażenie?
Dodatnie anty-HCV świadczy o kontakcie z wirusem, ale nie potwierdza aktywnego zakażenia.
U części osób organizm sam eliminuje wirusa, a przeciwciała pozostają wykrywalne latami. Wynik dodatni wymaga więc potwierdzenia badaniem HCV RNA. Jeśli RNA nie zostanie wykryte, zwykle oznacza to przebyte zakażenie lub wynik fałszywie dodatni. O dalszych krokach decyduje lekarz, biorąc pod uwagę obraz kliniczny i inne badania.
Kiedy test molekularny wykrywa RNA i jak szybko wykonać badanie?
RNA HCV pojawia się zwykle 1–3 tygodnie po zakażeniu, test PCR można wykonać już w tym czasie.
W tzw. oknie serologicznym przeciwciała mogą być jeszcze niewykrywalne, a RNA jest już dodatnie. To dlatego po świeżym, ryzykownym kontakcie z krwią szybciej sens ma test PCR niż anty-HCV. Jeśli pierwszy test PCR był ujemny, a ekspozycja była istotna, warto go powtórzyć po kilku tygodniach. Test przeciwciał najlepiej wykonać po około 12 tygodniach od narażenia.
Czy jedzenie, płyny lub leki wpływają na wynik badań krwi?
Jedzenie i woda nie zmieniają wyniku anty-HCV ani HCV RNA. Niektóre leki i stany odporności mogą wpływać na przeciwciała.
Immunosupresja lub ciężkie zaburzenia odporności mogą opóźniać lub osłabiać wytwarzanie przeciwciał. W takiej sytuacji ujemny wynik anty-HCV nie wyklucza zakażenia i lepszym testem jest PCR. Suplementy czy standardowe leki nie wpływają na wynik HCV RNA. Jeśli poza HCV masz zlecane inne badania, zapytaj, czy wymagają bycia na czczo.
Kto należy do grup podwyższonego ryzyka i powinien wykonać test?
Test jest zalecany po każdym możliwym kontakcie z krwią oraz w grupach zwiększonego ryzyka.
Osoby używające dożylnie lub donosowo substancji psychoaktywnych, dzielące sprzęt.
Po ekspozycji zawodowej na krew, na przykład zakłucie igłą.
Osoby po transfuzjach lub przeszczepach w przeszłości.
Pacjenci hemodializowani.
Osoby po tatuażach, piercingu lub zabiegach w niepewnych warunkach higienicznych.
Partnerzy osób zakażonych HCV oraz dzieci matek z HCV.
Osoby z podwyższonymi enzymami wątrobowymi lub niejasnymi objawami ze strony wątroby.
W ciąży badanie bywa zlecane w ramach opieki okołoporodowej.
Jak interpretować sprzeczne wyniki przeciwciał i wykrycia RNA?
Anty-HCV dodatnie i RNA ujemne zwykle oznacza brak aktywnego zakażenia. Anty-HCV ujemne i RNA dodatnie sugeruje wczesną infekcję lub zaburzenia odporności.
Gdy przeciwciała są dodatnie, a RNA niewykrywalne, można podejrzewać przebyte zakażenie lub wynik fałszywie dodatni. W takiej sytuacji pomocne jest powtórzenie PCR po pewnym czasie. Gdy przeciwciała są ujemne, a RNA dodatnie, najczęściej to wczesne zakażenie w okresie przedserologicznym. Oba scenariusze wymagają konsultacji lekarskiej i planu dalszej diagnostyki.
Czy badanie krwi ma przeciwwskazania i jakie są możliwe powikłania?
Nie ma istotnych przeciwwskazań do badania krwi. Najczęstsze powikłania to niewielki krwiak lub ból w miejscu wkłucia.
Pobranie krwi jest krótkie i bezpieczne. U osób z zaburzeniami krzepnięcia lub na lekach przeciwkrzepliwych może dłużej utrzymywać się krwawienie z miejsca wkłucia. Rzadko pojawia się zawrót głowy czy omdlenie wazowagalne. Infekcje miejsca wkłucia zdarzają się wyjątkowo rzadko dzięki użyciu jałowego sprzętu jednorazowego użytku.
Kiedy powtórzyć badanie i ile zwykle trwa oczekiwanie na wynik?
Po ryzykownym kontakcie przeciwciała powtórz po około 12 tygodniach. Wynik anty-HCV zwykle jest dostępny w 1–3 dni.
Wczesne potwierdzenie daje test PCR wykonywany już po 1–3 tygodniach. Jeśli pierwszy PCR był ujemny, a ryzyko było duże, rozważ kontrolę po kilku tygodniach. W wielu laboratoriach wynik anty-HCV bywa dostępny następnego dnia roboczego. Na HCV RNA zwykle czeka się dłużej, zazwyczaj kilka dni.
Umówisz się na badanie, jeśli masz podejrzenie kontaktu z krwią?
Tak, warto wykonać test możliwie szybko, z uwzględnieniem okna diagnostycznego dla PCR i przeciwciał.
Każdy istotny kontakt z cudzą krwią to wskazanie do diagnostyki. Szybkie badanie PCR wykrywa zakażenie na wczesnym etapie. Test przeciwciał po 12 tygodniach pozwala zamknąć diagnostykę, jeśli PCR był ujemny. W przypadku niepokojących objawów lub chorób wątroby zgłoszenie się na badanie i konsultację lekarską skraca drogę do rozpoznania i leczenia. Współczesne terapie przeciwwirusowe są krótkie i dobrze tolerowane, dlatego wczesna diagnoza ma realne znaczenie.
Podsumowanie
Świadomość ryzyka, znajomość okien diagnostycznych i prosty dostęp do badań to trzy filary skutecznej profilaktyki HCV. Jeśli miała miejsce ekspozycja, nie odkładaj decyzji. Jedno pobranie krwi pozwala ocenić sytuację i w razie potrzeby szybko rozpocząć leczenie.
Zrób pierwszy krok dla zdrowia wątroby i umów badanie HCV w najbliższym możliwym terminie.
