Jak rozpoznać najczęstsze uzależnienia u nastolatków i kiedy działać?
Coraz więcej rodziców i opiekunów szuka prostych sposobów, by w porę zauważyć problemy u nastolatków. W domu, w szkole i w sieci dzieje się dziś bardzo dużo. Łatwo przegapić moment, gdy zwyczaj staje się nałogiem.
W tym artykule poznasz sygnały ostrzegawcze i pierwsze kroki działania. Omówimy najczęstsze uzależnienia u młodzieży: alkohol, narkotyki i leki, internet i gry oraz hazard. Dowiesz się też, jak rozmawiać i kiedy włączyć specjalistę.
Jak rozpoznać najczęstsze uzależnienia u nastolatków?
Zwróć uwagę na nagłe, utrwalone zmiany w zachowaniu, relacjach, nauce i zdrowiu.
Do najczęstszych uzależnień u nastolatków należą alkohol, narkotyki i leki, internet i gry oraz hazard. Czerwone flagi zwykle pojawiają się w kilku obszarach jednocześnie. Nie każdy pojedynczy objaw oznacza uzależnienie. Gdy jednak symptomy się powtarzają lub nasilają, to sygnał do działania.
wyraźny spadek ocen, wagarowanie, kłopoty w szkole
zmiany nastroju, drażliwość, apatia, izolowanie się
nowa, tajemnicza grupa znajomych, zrywanie dotychczasowych relacji
kłamstwa, ukrywanie telefonu, komputera lub przedmiotów
zaburzenia snu i apetytu, nagłe chudnięcie lub tycie
znikające pieniądze lub rzeczy z domu
Jakie zachowania sygnalizują uzależnienie od alkoholu?
Niepokoją powtarzające się upicia, zapach alkoholu, ukrywanie butelek i ryzykowne zachowania.
U młodzieży picie bywa epizodyczne, ale intensywne. Alarmujące są zwłaszcza weekendowe ciągi, powroty w nocy i urwane filmy. Sygnalizują problem także sytuacje konfliktowe po alkoholu oraz lekceważenie zasad domowych.
zapach alkoholu, żucie gumy i perfumy „na zakrycie”
kac, nudności, bóle głowy, zaczerwieniona twarz
tłumaczenia typu „to tylko jedno piwo”, „wszyscy pili”
ukryte puszki i butelki, picie samotne
ryzykowne zachowania, jazda z nietrzeźwymi, bójki
kłamstwa, by zdobyć pieniądze na imprezę
Po czym poznać nadużywanie narkotyków i leków przez młodzież?
Świadczą o tym nagłe zmiany w wyglądzie i energii, znikające leki oraz nietypowe akcesoria.
Objawy różnią się zależnie od substancji. Wspólne są wahania nastroju, tajemniczość i nowe przedmioty w pokoju czy plecaku. Niepokoją też znikające z domowej apteczki leki przeciwbólowe, nasenne lub uspokajające.
zmiany w źrenicach: bardzo małe lub bardzo duże, zaczerwienione oczy
zapach marihuany, kadzideł, słodkawy aromat z ubrań
nieuzasadniona senność lub przeciwnie, nadpobudliwość i bezsenność
suchy kaszel, krwawienia z nosa, ślady po oparzeniach
bibułki, lufki, młynki, liquidy i jednorazowe e-papierosy, fiolki
znikające leki z domu, nadużywanie syropów lub tabletek bez recepty
nagłe wydatki, pożyczki, sprzedaż własnych rzeczy
Jakie objawy wskazują na uzależnienie od internetu i gier?
Gdy ekran dominuje nad snem, szkołą i relacjami, a przerwa wywołuje silną złość lub lęk.
U nastolatków granica między pasją a problemem bywa cienka. Kluczowe jest to, czy korzystanie z sieci podporządkowuje codzienne życie. Jeśli tak, to może to być uzależnienie behawioralne.
wielogodzinne granie lub scrollowanie kosztem snu i nauki
drażliwość i agresja przy próbie ograniczenia internetu
utrata dotychczasowych zainteresowań i relacji offline
ukrywanie czasu spędzanego w sieci, przełączanie okien
spóźnienia do szkoły, zasypianie na lekcjach
niekontrolowane wydatki w grach i aplikacjach
Kiedy zachowania hazardowe stają się problemem u nastolatka?
Gdy gra przestaje być rozrywką i zaczyna wpływać na pieniądze, szkołę, relacje lub zdrowie psychiczne.
Hazard u młodzieży bywa ukryty. To nie tylko kasyna i zakłady, ale też skórki, skrzynki, mikrotransakcje czy nielegalne konta. Problem narasta, gdy nastolatek goni straty i traci kontrolę.
granie mimo zakazu wieku, używanie cudzych kont lub danych
kłamstwa o czasie i pieniądzach, ukrywanie historii transakcji
„odbijanie strat”, pożyczki, zadłużanie się, sprzedaż rzeczy
pobudzenie przed grą i rozdrażnienie po przegranej
Jak rozmawiać z nastolatkiem, gdy podejrzewam uzależnienie?
Wybierz spokojny moment, mów o faktach i uczuciach, słuchaj uważnie i szukaj wspólnych rozwiązań.
Rozmowa to proces, nie jednorazowa interwencja. Najlepiej rozmawiać w cztery oczy, bez świadków i bez telefonu w dłoni. Pomagają pytania otwarte i „komunikaty ja”.
opisz konkretne sytuacje, bez ocen i etykiet
powiedz, co widzisz i co czujesz, oraz dlaczego to budzi troskę
zadaj pytania o to, co młoda osoba przeżywa i czego potrzebuje
wspólnie ustalcie zasady bezpieczeństwa i granice
zaproponuj wsparcie oraz rozmowę ze specjalistą
jeśli rozmowa się rwie, wróć do tematu później
Kiedy trzeba szukać pomocy specjalisty i jakie są pierwsze kroki?
Gdy objawy się powtarzają, narastają lub pojawia się ryzyko zdrowia, bezpieczeństwa albo problemów prawnych.
Pilnej pomocy medycznej wymagają zatrucia, utrata przytomności, myśli samobójcze, samouszkodzenia, gwałtowne objawy odstawienia lub stany psychotyczne. W pozostałych sytuacjach nie warto czekać, aż problem „sam minie”. Wcześnie podjęta interwencja skraca drogę do poprawy.
zbierz obserwacje: co się dzieje, kiedy, jak często, z jakimi skutkami
skonsultuj się z lekarzem rodzinnym lub pediatrą oraz psychologiem
rozważ poradnię leczenia uzależnień dla młodzieży
zapytaj o krótkie testy przesiewowe i badania medyczne, jeśli to potrzebne
ogranicz dostęp do substancji, pieniędzy i niebezpiecznych treści
poinformuj szkołę, aby zsynchronizować wsparcie
ustal plan działania i terminy kolejnych kroków
Czy warto umówić nastolatka na konsultację u specjalisty?
Tak, nawet gdy masz wątpliwości, bo wczesna konsultacja pomaga ocenić ryzyko i wybrać właściwą pomoc.
Konsultacja nie oznacza od razu długiej terapii. To przede wszystkim ocena sytuacji, psychoedukacja i plan wsparcia. Specjalista może zaproponować pracę indywidualną, wsparcie rodzinne, grupę rówieśniczą lub krótkie interwencje. Pomoże też rozpoznać problemy współistniejące, na przykład lęk czy depresję. W przypadku osób niepełnoletnich potrzebna bywa zgoda opiekuna. Informacje z wizyty są objęte tajemnicą zawodową w granicach prawa.
Wczesne rozpoznanie i spokojna rozmowa dają szansę na szybszą poprawę. Najważniejsze to nie zostawać z tym samemu i działać krok po kroku, z życzliwością i konsekwencją.
Zrób pierwszy krok: skontaktuj się ze specjalistą uzależnień lub poradnią młodzieżową i umów konsultację w najbliższym możliwym terminie.
